جنگ بلخاب؛ درگیری نظامی میان ط-البان و مولوی مهدی و پیامدهای آن

جنگ بلخاب، رویداد خونینی است که پس از گذشت حدود یک سال از به قدرت رسیدن ط-البان در پی اختلافات داخلی حکومت مرکزی ط-البان با مولوی مهدی مجاهد فرمانده ناراضی هزاره تبار اهل بلخاب این گروه به وقوع پیوست.
این درگیری در دوم سرطان 1401 به فرماندهی قاری فصیح الدین فطرت، رئیس ستاد ارتش ط-البان آغاز شد و پس از سه روز ترخوج، مرکز ولسوالی بلخاب به تصرف نیروهای ط-البان درآمد. مولوی مهدی و افرادش به کوه های منطقه فرار کردند.
در این جنگ ده ها غیرنظامی کشته شدند. اموال و دارایی های مردم از جمله موترها، وسایل ارزشمند، پول نقد، باغات و دام های مردم غارت شد. خانه ها به آتش کشیده شد و هزاران خانواده به کوه ها و مناطق همجوار بلخاب پناه بردند.

موقعیت جغرافیای ولسوالی بلخاب

ولسوالی بلخاب یکی از ولسوالی های ولایت سرپل به مرکزیت ترخوج است. این ولسوالی با 2476 کیلومتر مربع مساحت، دومین ولسوالی بزرگ ولایت سرپل است و بیش از 150000 نفر جمعیت دارد. اقوام ساکن در بلخاب متشکل از هزاره، سادات، تاجیک، ازبک و ترکمن است که در این بین هزاره ها بیشترین جمعیت را دارند. مذهب اکثر آنها تشیع است و فارسی زبان اند.

معرفی ولسوالی بلخاب- ولایت سرپلِ افغانستان

مولوی مهدی مجاهد

مهدی در قریه هوش ولسوالی بلخاب در خانواده شیعه هزاره به دنیا آمد. در 11 سالگی به همراه خانواده اش به ایران مهاجرت کرد و پس از حادثه 11 سپتامبر و حمله آمریکا و ناتو به افغانستان به بلخاب بازگشت. او در اوایل جوانی به خاطر درگیری بر سر زمین‌های پدری اش به 14 سال حبس محکوم شد و پس از 7 سال آزاد شد. مهدی در زندان به عضویت مخفی ط-البان درآمد.
پس از سقوط کابل و تسلط ط-البان بر افغانستان در 15 آگوست 2021، مولوی مهدی به عنوان ریاست اداره استخبارات ولایت بامیان تعیین شد. مولوی مهدی در تاریخ 5 نوامبر 2021 از سوی افراد مسلح به فرماندهی مولوی مقبول مورد سوء قصد قرار گرفت. اعضای مولوی مقبول در بامیان مردم را مورد آزار و اذیت قرار می دادند و مولوی مهدی این مسئله را به کابل گزارش داد و بر سر این مسئله دچار اختلاف شدند.

مولوی مهدی در جمع باشندگان بامیان به حمایت از تحصیل دختران سخنرانی کرد و صراحتاً اعلام کرد که هیچکس حق ندارد مانع به مکتب رفتن دختران شود. او در همان روزها به بلخاب سفر کرد و در یک سخنرانی مشابه در یک مکتب دخترانه از حق تحصیل دختران حمایت کرد و آنها را به کسب علم و دانش تشویق کرد.

این در حالی است که پس از گذشت حدود یک سال ط-البان به دختران اجازه تحصیل نداده اند . این اقدام ط-البان با انتقاد جوامع بین المللی و حقوق بشری مواجه شد.
مولوی مهدی در واکنش به تصمیم ط-البان برای ایجاد یک پایگاه نظامی در بلخاب، از متنفذین و بزرگان این ولسوالی خواست تا مانع ورود افراد غیربومی به منطقه شوند و اگر قرار است پایگاه نظامی در بلخاب ایجاد شود باید بلخابی ها اعضای این گروه را تشکیل دهند.

ط-البان در بلخاب گروه نظامی ویژه و یک پایگاه آموزش نظامی ایجاد می‌کند.

به دنبال افزایش انتقادها و مخالفت های مولوی مهدی با گروه ط-البان، حکومت مرکزی او را به کابل فراخواند و در ماه دلو 1400 (فوریه 2022) از سمت ریاست استخبارات بامیان برکنار شد و به زادگاهش بلخاب بازگشت.

امارت اسلامی افغانستان مولوی مهدی مجاهد را از ریاست استخبارات بامیان برکنار کرد.

بازگشت مولوی مهدی به بلخاب همزمان به بهره برداری از معادن بلخاب

پس از اینکه مولوی مهدی به بلخاب بازگشت صراحتاً نارضایتی خود را از حکومت ط-البان اعلام کرد و اعتراضات خود را علنی کرد. هواداران خود را در بلخاب مسلح کرد و حدود 500 نیروی مسلح در اختیار داشت.
در زمان حضور دوباره مهدی در بلخاب، بهره‌برداری از معادن زغال سنگ اوج گرفته بود. کارگران زیادی از مناطق دیگر خود را برای کار در معادن به بلخاب رساندند. ولسوالی بلخاب منطقه ای است که سرشار از معادن مس و زغال سنگ و طلا است. از طرفی ط-البان در شرایطی است که از طرف جامعه جهانی به شدت در تحریم است و با مشکلات اقتصادی زیادی روبرو است و در حال حاضر بزرگ ترین منبع درآمد این حکومت به حراج گذاشتن معادن است.

ط-البان که از وجود معادن بلخاب و ثروتهای طبیعی این منطقه آگاه است با حضور مهدی مجاهد با مانع بزرگی مواجه شده بود. با حمایت مهدی در بهره برداری از معادن بلخاب، تمام امتیاز معادن برای مردم منطقه بود و حتی اولین درگیری میان مهدی و افراد وابسته به ط-البان به خاطر حمایت از حق مردم در استفاده از معادن زغال سنگ بود. این درگیری روز سه شنبه دهم جوزا 1401 در حالی رخ داد که برادر ولسوال ط-البان در بلخاب راننده ی یک موتر زغال سنگ را کتک زد و برادر مولوی مهدی در جهت حمایت از راننده با ولسوال ط-البان درگیر شد.

4 کشته و 8 زخمی در نتیجه درگیری بین برادر مولوی مهدی و ولسوال ط-البان در بلخاب

او در این مدت از اجرای فرامین و سیاست های افراطی ط-البان خودداری کرد. برای مثال با اینکه ط-البان جشن سال نو را ممنوع اعلام کرده بود، مهدی در بلخاب باشکوه ترین جشن نوروز را برگزار کرد و دختران بدون هیچ مشکلی به مکتب می رفتند.
ط-البان عملاً نفوذ و قدرت خود را در بلخاب از دست داد، اعتراضات و مخالفت های مهدی شدت گرفت، دسترسی ط-البان به معادن محدود شد و روز به روز شمار هواداران مهدی افزایش یافت. همه این عوامل باعث شد که ط-البان مرکزی برای خروج مهدی از بلخاب دست به کار شود. این گروه چندین هیئت به بلخاب فرستاد تا مهدی را راضی کند به کابل بازگردد، اما مهدی از رفتن به کابل اجتناب کرد.
در 19 جوزا 1401 (9 جون 2022)، پنجمین هیئت از کابل به سرپرستی انعام الله سمنگانی به بلخاب رفت. این هیئت حکم انتصاب مهدی به عنوان معاون وزارت شهرسازی را به او دادند و از او خواستند تا همراهشان به کابل برود. مهدی این حکم را نپذیرفت و در جواب به سمنگانی گفت که اگر رهبر شما به وعده هایش باور دارد بهتر است در نهادهای حکومتی در تمام ولایات از تحصیل کرده های شیعه و هزاره استفاده کند و در مورد بازگشتش به کابل مردم بلخاب تصمیم می گیرند. در نهایت این مذاکرات هم با شکست مواجه شد و یک روز بعد هیئت کابل با عصبانیت به کابل بازگشتند. سمنگانی به مهدی هشدار داد که بلخاب را همچون پنجشیر سرکوب خواهند کرد اما مهدی گفت تمام تلاش خود را برای امنیت بلخاب می کند. مردم بلخاب نیز مانع خروج مهدی از بلخاب شدند. پس از خروج این هیئت از بلخاب، ط-البان این ولسوالی را از 4 جهت محاصره کرد.

حمله نظامی ط-البان به بلخاب

روز پنجشنبه 2 سرطان 1401 (23 جون 2022) ساعت 9 صبح، ط-البان حمله نظامی خود را از شمال قوم‌کوتل آغاز کرد. این حمله را فرماندهان ارشد ط-البان از جمله قاری فصیح الدین فطرت، رئیس ستاد ارتش ط-البان و ملا فاضل مظلوم، معاون وزارت دفاع ط-البان رهبری می کردند. گفته شده ط-البان در این حمله از 8000 جنگجو و بیش از 200 رنجر و هاموی و تانک و نیروهای نفوذی آشنا به جغرافیای بلخاب استفاده کرده است.
روز اول جبهه مردمی بلخاب حمله ها را دفع کردند و نیروهای ط-البان با بیش از 20 کشته و زخمی عقب نشینی کردند. نیروهای بلخابی در این روز 2 رنجر و یک دهشکه به غنیمت گرفتند و تعدادی را نیز اسیر کردند. از سمت گلورز، آق‌کپرک و دره‌صوف نیز نیروهای بلخابی سد ط-البان شدند. در این روز یکی از اسرای ط-البان کمربند انتحاری خود را منفجر کرد و 3 تن از نیروهای بلخابی از جمله قوماندان محمد مجاهد کشته شدند و 4 نفر دیگر زخمی شدند.

صف‌آرایی بلخاب؛ مولوی مهدی آماده جنگ با ط-البان شد

روز دوم نظامیان ط-البان از دره شولونگ حمله را از سر گرفتند و حملات هوایی خود را نیز آغاز کردند. اما مجدداً شکست خورده و به عقب رانده شدند. تا اینکه جمعه شب 3 سرطان (24 جون 2022)، ولسوال سابق ط-البان به نام عطا از یک راه مخفی تعداد 60 تن از افراد پیاده ط-البان را وارد ترخوج، مرکز ولسوالی کرد. در این شب خط دفاعی قم کوتل شکسته شد و نیروهای مهدی عقب نشینی کردند.

جنگ در بلخاب؛ حملات نیروهای ط-البان از زمین و هوا بر مواضع مولوی مهدی

روز سوم با اینکه درگیری در بازار کهنه ترخوج شدت گرفت و بارها بین نیروهای جبهه مردمی بلخاب و ط-البان دست به دست شد اما با باز شدن راه وسائط جنگی ط-البان و افزایش شمار نظامیان در این ساحه، نهایتاً مرکز ولسوالی به تصرف ط-البان در آمد. نیروهای مردمی بلخاب در گلورز نیز شکست خوردند و این منطقه نیز به دست ط-البان افتاد.
ط-البان به سرعت پیشروی کرد و تعدادی دیگر از روستاهای بلخاب را تحت کنترل خود درآورد. مهدی و همراهانش به منطقه نامعلومی فرار کردند. در همان روز وزارت دفاع ط-البان با انتشار ویدئویی اعلام کرد که بلخاب را به تصرف درآورده و به مردم بلخاب اطمینان داد که در امنیت کامل هستند.

نیروهای ط-البان وارد مرکز ولسوالی بلخاب شدند

کشتار غیرنظامیان توسط نیروهای ط-البان

نیروهای ط-البان به محض اینکه مرکز ولسوالی را تصرف کردند دست به تلاشی خانه به خانه و کشتار غیر نظامیان زدند. روز شنبه 4 سرطان تعداد 9 غیرنظامی از جمله 2 چوپان، 5 کارگر و 2 غیرنظامی دیگر تیرباران شدند. یک مرد کهنسال 65 ساله سربریده شد و 4 کودک زخمی شدند.
از روز یکشنبه 5 سرطان (26 جون 2022) که تعداد قریه های بیشتری به دست نیروهای ط-البان افتاد، کشتار غیرنظامیان گسترش یافت. تعدادی از مردم هم با اطمینان از اینکه چون با مولوی مهدی همکاری نکرده بودند و نیروهای ط-البان با آنها کاری ندارند، در خانه هایشان مانده بودند، به دست افراد ط-البان تیرباران شدند یا سرهایشان بریده شد.

جنگجویان ط-البان خانه ها را غارت کرده و آتش زدند. موترها و موترسیکلت ها و لوازم قیمتی و ارزشمند مردم را به غارت بردند. باغات و مزارع مردم را پس از مصرف محصولات به آتش کشیدند. از دام های به جای مانده مردم برای مصرف و تغذیه سربازانشان استفاده کردند. دکان های مردم چور و چپاول شد و هزاران خانواده به کوه ها و مناطق دورتر آواره شدند. هزاران نفر آواره شدند و شمار زیادی نیز ناپدید شدند.

ط-البان تا مدتی اجازه دفن جنازه ها را ندادند. پس از اینکه جنازه ها در منطقه فاسد شدند، تعدادی از مردم موفق شدند از ط-البان اجازه بگیرند تا جنازه ها را دفن کنند. این افراد خبر دادند که در بین کشته ها زنان و کهنسالان و کودکان دیده می شود که در بیرون از خانه هایشان در اثر تیرباران جانشان را از دست داده اند. تعدادی از کشته ها نیز به رودخانه انداخته شدند. از جمله یک زن که پس از شکنجه به دست افراد ط-البان زنده به رودخانه انداخته شد.

مسدود شدن خطوط مخابراتی و اینترنت و بستن راه های مواصلاتی

با گذشت حدود یک هفته از هجوم همه جانبه نظامیان ط-البان به ولسوالی بلخاب، بزرگترین مشکل عدم امکان ارتباط با مردم این منطقه بود. ط-البان پس از تسلط بر مرکز ولسوالی در نخستین اقدام خود به طور هدفمند تمام راه های ارتباطی به بلخاب، از جمله راه های مواصلاتی، مخابرات و اینترنت را مسدود کردند.
هیچگونه راه تماس با بلخاب وجود نداشت و هیچ ناظر بین المللی و رسانه ای در این منطقه اجازه حضور نیافت، ط-البان این امکان را داشت تا هر آنگونه که می توانند دست به چور و چپاول، تجاوز، قتل عام و حتی نسل کشی در بلخاب بزنند.
ط-البان آزادانه و به هر روشی دست به جنایت و انتقام از مقاومت گران زدند و به راحتی جنایاتشان را انکار کردند. همانطور که ذبیح الله مجاهد ادعا کرد که هیچ خشونتی در بلخاب صورت نگرفته و مردم در امنیت کامل به سر می برند.

ویدئویی هم از سید هاشم جوادی، کسی که همراه و راه‌بلد نیروهای اعزامی ط-البان در این جنگ بود، منتشر شد. او در این ویدئو خود را عالم دینی اهل بلخاب معرفی کرد، از هجوم ط-البان بر مردم بلخاب حمایت کرد، جنگجویان ط-البان را مجاهدین عزیز و مسئولین محترم خواند و بارها از آنها تشکر کرد.

وضعیت دشوار آوارگان بلخاب؛ نگرانی از جان‌باختن کودکان و افراد مسن

آواره شدن مردم بلخاب به کوه ها و مناطق همجوار

به گزارش دفتر هماهنگ کننده امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا) 27 هزار نفر به دلیل ترس از قتل عام، شکنجه و تجاوز به حریم خانواده‌شان از سوی جنگجویان ط-البان به کوه ها آواره شدند و به علت کمبود آذوقه و مواد غذایی، بهداشتی و صحی و پوشاک و سرپناه و خطرات راه عده ای تلف شدند.

هر چند گروهی از کارمندان سازمان ملل و مددرسان های داخلی خود را به این خانواده ها رساندند، اما به دلیل سختگیری های نیروهای ط-البان این کمک ها کافی نبود. تعدادی از آوارگان نیز در شهرهای اطراف به صورت مخفیانه جابجا شدند.
دستگیری مولوی مهدی بهانه ط-البان برای این حمله بود اما هدف این گروه تصرف و کنترل کامل بلخاب بود. با این روش ط-البان افراد بومی بلخاب را از سرزمین مادری شان کوچ دادند تا افراد خود را در این ولسوالی جابجا کنند و هم به معادن و ثروت های طبیعی منطقه دسترسی داشته باشند، از طرفی هم نگران قیام مردم بلخاب علیه حکومت افراطی خود نباشند.

طوفان توییتری helpbalkhab# در سراسر جهان به حمایت از مردم بلخاب

نقش رسانه ها در این جنگ و واکنش های سازمان های بین المللی و حقوق بشری

در این جنگ هیچ خبرنگاری از سوی رسانه ها حضور نداشت. ط-البان نیز در مورد درگیری در بلخاب اطلاعات دقیق بروز نداده است. در روز سوم جنگ، وزارت دفاع ط-البان با انتشار ویدئویی اعلام کرد که بلخاب را به تصرف درآورده و به مردم بلخاب اطمینان داد که در امنیت کامل هستند.
در ابتدای جنگ از طریق تلفن و فضای مجازی، خبرهایی در مورد وضعیت بلخاب از سوی مردم محل و افراد مهدی و جبهه مردمی منتشر می شد. اما ط-البان اینترنت و مخابرات را در بلخاب غیرفعال کرد و ارتباط با این ولسوالی بسیار محدود شد.
شهروندان افغانستان در سراسر جهان در تاریخ 5 سرطان 1401 برای حمایت از مردم بلخاب و همچنین با هدف آگاهی مجامع بین المللی و نهادهای حقوق بشری از حمله ارتش هشت هزار نفری امارت اسلامی به این ولسوالی و وقوع یک فاجعه انسانی، طوفان توئیتری با هشتک #helpbalkhab راه انداختند.

یک روز بعد جنایات کنترل نشده نیروهای ط-البان در بلخاب با واکنش های مجامع بین المللی و نهادهای حقوق بشری همچون عفو بین الملل، دیده بان حقوق بشر، نمایندگان اتحادیه اروپا و آمریکا مواجه شد و همچنین دفتر نمایندگی سازمان ملل در افغانستان (یوناما) اعلام کرد که نقض حقوق بشر در بلخاب را پیگیری می کند.

تلاش سید هاشم جوادی برای خلع سلاح کردن مردم بلخاب در مناطق تصرف شده

از طرفی ذبیح الله مجاهد ادعا کرد که هیچ خشونتی در بلخاب صورت نگرفته و مردم در امنیت کامل به سر می برند. ویدئویی هم از سید هاشم جوادی، کسی که همراه و راه‌بلد نیروهای اعزامی ط-البان در این جنگ بود، منتشر شد. او در این ویدئو خود را عالم دینی اهل بلخاب معرفی کرد، از هجوم ط-البان بر مردم بلخاب حمایت کرد، جنگجویان ط-البان را مجاهدین عزیز و مسئولین محترم خواند و بارها از آنها تشکر کرد.

انتهای پیام