جابهجایی نیرو در اطراف بلخاب
طالبان با تانکهای زرهی و تجهیزات شرکتهای آمریکایی و ۵ هزار نیروی زمینی و هوایی به سوی بلخاب حرکت کردند و نیروهایشان را در زردسنگ و شولونک در شرق بلخاب، در درهصوف و آبکلان در شمال بلخاب، در ترپچ در جنوب بلخاب و منتهی به بامیان جابه جا کردند[1]. روز چهارشنبه اول سرطان یک قطعه پنصدنفری طالبان از فاریاب، شهر میمنه به فرماندهی مولوی منصور جاوید، فرمانده لوای اول به سمت بلخاب حرکت کردند. طالبان ازبک و ترکمن از رفتن خودداری کردند؛ اما صدها طالب پشتون تبار از ولسوالیهای فاریاب راهی سرپل شدند[2]. طالبان در ساعت ۲ بعد از ظهر روز ۵ شنبه دوم سرطان 1401 از زمین و هوا برای سرکوب مولوی مهدی به بلخاب حمله کردند. در روزهای اول جنگ چرخبالهای طالبان برای بمباران و شناسایی اهدافی در زمین در آسمان بلخاب به پرواز در آمدند، هلیکوپترهای در چندین نوبت مرکز ولسوالی ازجمله خانۀ مسکونی مولوی مهدی را بمباران کردند. طالبان با آتش سلاحهای سنگین از مسیر قم کوتل تا بازار کهنه ولسوالی پیش رفتهاند؛ اما در ضد حمله نیروهای مولوی تلفات سنگین به آنان وارد شد و شماری از تانکها و رنجرهای طالبان را به دست نیروهای مهدی افتاد. بعد از این شکست، طالبان تشدید قوا کردند و شماری از جنگجوهای خود را از بامیان و سمنگان به سرپل اعزام کردند. از آن طرف ۶۰ نیروی جنگجوی ازبکتبار به حمایت مولوی مهدی وارد سرپل شدند [3].
هماهنگی مولوی ظریف با مولوی مهدی
در این وضعیت مولوی ظریف مظفری یکی از فرماندهان کلیدی طالبان در ولایت سرپل هم ناراضی شد و به ولسوالی کوهستانات رفت و شروع به بسیج مردمی و سربازگیری کرد. مولوی ظریف از فرماندهان تاجیکتبار طالبان و ساکن ولسوالی کوهستانات سرپل بود. او پس از سقوط حکومت پیشین بهعنوان والی سرپل تعیین شده بود و سپس به حیث فرمانده قول اردوی طالبان در هرات منسوب شد. چندی پیش موتر حامل ظریف با ماین کنار جادهای برخورد کرد و زخمی شد. او طالبان را عامل سوءقصد علیه خود میداند و یکی از دلایل ناراضی بودن او همین موضوع است. طالبان حدود ۱۰۰ موتر نظامی این فرمانده را از ولسوالی کوهستانات به مرکز سرپل انتقال دادهاند و میان خودشان تقسیم کردند که باعث خشم مولوی ظریف شد. او در سرپل نفوس و طرفدار گسترده داشت و با مولوی مهدی در بلخاب و مولوی باری از دیگر فرماندهان طالبان در مسیر بلخاب و ولسوالی زاری بلخ هماهنگ بود[4].
نیروهای انتحار و خودکفان وارد بلخاب شدند
در روزهای بعد طالبان با انتحار و خودکفان خود وارد بلخاب شدند و خودکفانها خود را عمدتاً به نیروهای مردمی بلخاب تسلیم میکردند تا خود را در میان نیروهای مردمی و نیروهای مولوی مهدی بکفانند و تعدادی از آنها شهید کنند. این نیروهای انتحاری و خودکفانها از نیروهای بکری و منصوری بودند [5]. در دومین روز حمله آمار تلفات نیروهای حکومت طالبان به ۲۰ نفر کشته و ۳۵ نفر زخمی رسید و از نیروهای مردمی ۳ نفر کشته و ۴ نفر زخمی شدند [6]. طالبان بار دیگر نیروهای نظامی خود را در مقابل حملات مولوی مهدی تقویت و تجهیز کردند. بعد از چهار روز جنگ نفسگیر ۸ قریه به دست طالبان سقوط کرد و ۶۴ قریه در کنترل نیروهای مولوی مهدی قرار داشت و جنگهای پراکنده بین طالبان و نیروهای مولوی مهدی در اطراف مرکز و درههای جانبی ولسوالی بلخاب ادامه داشت. مردم ۸ قریه به کوهها پراکنده شده بودند.
سقوط مرکز بلخاب در روز چهارم جنگ
نیروهای طالبان در پنجم سرطان وارد ترخوج مرکز بلخاب شدند. مهدی مجاهد با تعدادی اندک از نیروهایش به کوههای اطراف متواری شد [7]. دلیل سقوط مرکز بلخاب به دست طالبان فردی به نام قومندان مختار بود که به ضمانت سید جواد بلخابی به طالبان نسلیم شده بود. بعد از تسلیم شدن قومندان مختار ۲۶ نفر از افراد تحت امرش تیرباران شدند. طالبان شبکههای مخابراتی را قطع کردند و ساحه زیر جنگ طالبان از بازار ترخوج تا بازار جدید بود. در چهار روز از این ساحه حدود ۲۰ هزار از مردم آواره شدند که همه افراد ملکی بودند. در پنج روز جنگ سپر دفاعی نیروهای مولوی مهدی در مقابل طالبان مردم ملکی بلخاب بودند. در ظهر روز پنجم نیروهای طالبان به محلهای مسکونی وارد شدند و از مردم بهعنوان سپر جنگی استفاده کردند. طالبان که چند خانه مسکونی را که بهعنوان سپر جنگی استفاده کرده بودند، آتش زدند و در این آتشسوزیها از ۹ تا ۲۱ نفر کشته شدند [8].
وقوع جرایم جنگی بعد از جنگ
بعد از استقرار طالبان در بلخاب، سازمانهای مختلف از احتمال وقوع جرایم جنگی، قتل غیرنظامیان و شکنجه ساکنان محل ابراز نگرانی کردند، نعیم نظری، سرپرست کمیسیون حقوق بشر افغانستان گفت: «ما شدیداً نگران مردم ملکی و بیدفاع بلخاب هستیم و از طرفین جنگ تقاضا داریم که مردم ملکی آسیب نرسانند، کشت و زراعت، خانههای مردم، تأسیسات عامه و مالکیتهای مردم مصون باشند و همچنین طرفین تقاضا داریم که با اسرای همدیگر طبق قوانین حقوق بشردوستانه بینالمللی برخورد داشته باشند» [9].
بعد از چند روز سکوت رسانهای، با نشر خبرها و بیرون آمدن فیلم و تصاویر از بلخاب مشخص شد که طالبان عملاً دست به جنایت جنگی زدند. چند هزار خانواده آوارۀ کوه و بیانان شدند. مولوی سرحدی، مولوی طالبان که سابقۀ هزارهکشی بسیار داشت، مانع ورود آوارگان بلخاب به بامیان شد و حتی نگذاشت که به آوارگان کمکرسانی شود. سرحدی حتی اجازه نداد که جسد غیرنظامیان دفن شود و نظامیان خیلیها را با تبر تکه تکه کردند و اسیران نظامی را سر بردند و خانهها را به آتش کشیدند. طالبان خانهها را سنگر جنگی ساختند و دستور قتل عام مردم قریه هوش، زادگاه مولوی مهدی دادند و بسیاری از آنجا فرار کردند. کودکان و کنهسالان که در هوش مانده بودند و نتوانسته بودند فرار کنند، بیرحمانه سلاخی شدند. نیروهای طالبان به مساجد رفتند، موزیک گذاشتند و رقصیدند. به روایت باشندگان بلخاب به دور از چشم دوربین و خبرنگاران دنیا کشتار و قتلعام به تمام معنا به راه افتاده بود. آنچه در بلخاب اتفاق افتاده بود، تکاندهنده و نقض آشکار حقوق بشر و مصداق واضح جنایت جنگی بود [10].
منابع
1. افغانستان اینترنشنال، «تنشها در بلخاب»، ۲۰ ژوئن ۲۰۲۲. بازیابی ۲۱ جوزا ۱۴۰۳؛
2. خبررسان، خبرهای تازه افغانستان فرمانده طالبان به مولوی مهدی پیوست، ۲۲ ژوئن، ۲۰۲۲. بازیابی ۲۱ جوزا ۱۴۰۳؛
3.افغانستان اینترنشنال، «تشدید جنگ زمینی و هوایی در بلخاب»، ۲۵ ژوئن ۲۰۲۲ . بازیابی ۲۱ جوزا ۱۴۰۳؛
4. خبررسان، خبرهای تازه افغانستان فرمانده طالبان به مولوی مهدی پیوست، ۲۲ ژوئن، ۲۰۲۲). بازیابی ۲۱ جوزا ۱۴۰۳؛
5.روز مدیا، «خبر مهم، آغاز جنگ دوباره در بلخاب، اسیرهای طالبان خود را منفجر کردند». ۲۴ ژوئن ۲۰۲۲).
6. تلویزیون بامیان، « آغاز حملات هوایی و زمینی حکومت طالبان در بلخاب، ۲۴ ژوئن ۲۰۲۲. بازیابی ۲۱ جوزا ۱۴۰۳؛
7. بادبادگ، «سرنوشت غمانگیز مهدی و قیام ناکام او در مقابل طالبان!»، ۱۰ ژوئن ۲۰۲۴، بازیابی ۲۱ جوزا ۱۴۰۳؛
8. کابل پی جورنال، بعد از چهار روز جنگ در بلخاب مولوی مهدی به شکل چریکی رو آورد، ۲۷ ژوئن ۲۰۲۲. Kabul p journal، بازیابی ۲۱ جوزا ۱۴۰۳؛
9.افغانستان اینترنشنال، «نگرانیها از احتمال وقوع جنایت جنگی در بلخاب»، ۲۶ ژوئن ۲۰۲۲، بازیابی ۲۱ جوزا ۱۴۰۳؛
10. بادبادگ، «سرنوشت غمانگیز مهدی و قیام ناکام او در مقابل طالبان»، ۱۰ ژوئن ۲۰۲۴، بازیابی ۲۱ جوزا ۱۴۰۳؛