چرا از چهره خود در عکس‌ها خوشمان نمی‌آید؟

این سناریو برای بسیاری آشناست: ساعت‌ها زمان صرف کرده‌اید تا برای یک شب خاص آماده شوید و احساس می‌کنید که ظاهرتان عالی است. اما روز بعد، وقتی از دوستانتان می‌خواهید عکس‌هایی که گرفته‌اند را برایتان بفرستند، با دیدن آن‌ها دچار ناامیدی می‌شوید. در هر عکس، عیب‌ها و نواقص شما به وضوح نمایان است و چهره‌تان به طرز عجیبی دفرمه به نظر می‌رسد. این تجربه ممکن است با جمله‌ای از دوستی که می‌گوید: «این عکس تو خیلی خوبه» بدتر شود، در حالی که شما خود را در آن تصویر زشت می‌بینید. آیا او شما را دست می‌اندازد یا واقعاً به این تصویر اعتقاد دارد؟
دیدن عکس‌های خود ممکن است تجربه‌ای تحقیرآمیز باشد. در حالی که دوستانتان در کنار شما کاملاً طبیعی به نظر می‌رسند و اصرار دارند که عکس‌هایشان زیباست، شما ممکن است احساس کنید که اعتمادبه‌نفس‌تان به شدت آسیب دیده است. یک میم اخیر در شبکه‌های اجتماعی این حس را به خوبی بیان کرده است: «کسی که بدون قصد بد عکسی از من گرفته، می‌تواند سلامت روانی‌ام را برای چند روز خراب کند».
اما چرا این احساس عدم رضایت از عکس‌های خود اینقدر رایج است؟ پاسخ این سوال به پدیده‌ای روان‌شناختی به نام «اثر مواجهه صرف» (Mere-Exposure Effect) برمی‌گردد. دکتر مت جانسون، عصب‌شناس و استاد روان‌شناسی رفتار مصرف‌کننده، توضیح می‌دهد که افراد معمولاً چیزهایی را که بیشتر می‌بینند، ترجیح می‌دهند. ما معمولاً تصویر خود را در آینه بیشتر از عکس‌ها مشاهده می‌کنیم و به همین دلیل با آن راحت‌تر هستیم. وقتی عکسی گرفته می‌شود، ممکن است زاویه‌ای را ثبت کند که هرگز از آن دیدن نکرده‌ایم و این باعث ایجاد حس گسستگی می‌شود.
علاوه بر این، مغز ما چهره‌هایی را که مکرر می‌بینیم با سهولت بیشتری پردازش می‌کند، بنابراین آن‌ها برای ما جذاب‌تر به نظر می‌رسند. در مقابل، تصاویر دیگران معمولاً بیشتر با تصوری که از آن‌ها داریم هماهنگ است.
تحقیقات نشان داده‌اند که افراد تمایل دارند تصویر آینه‌ای خود را ترجیح دهند، اما وقتی همین تصاویر به دوستانشان نشان داده می‌شود، دوستان جذب تصویر واقعی آن‌ها می‌شوند. این نشان‌دهنده این است که ناراحتی ما از عکس‌های خودمان ریشه در الگوهای مواجهه ما دارد.
بنابراین، دفعه بعد که با عکسی از خودتان دچار ناامیدی شدید، بدانید که این یک احساس رایج است و احتمالاً دیگران نیز همین احساس را دارند. شاید بهتر باشد کمی با خود مهربان‌تر باشید و واقعیت را بپذیرید؛ زیرا هیچ‌کس به اندازه شما بر جزئیات ظاهر شما تمرکز نمی‌کند.
در نهایت، دکتر جانسون پیشنهاد می‌دهد که برای کاهش دلخوری از عکس‌هایمان باید با تصویر واقعی خود بیشتر مواجه شویم و همچنین آگاهی از سوگیری‌هایی که تحت تأثیر آن‌ها هستیم، کمک خواهد کرد تا تصویری سالم‌تر و متعادل‌تر از خود داشته باشیم.