در سالهای اخیر، دو گروه اسلامگرای هیئت تحریر شام در سوریه و طالبان در افغانستان به عنوان بازیگران کلیدی در صحنههای سیاسی و نظامی منطقهای شناخته شدهاند. این دو گروه با وجود شباهتهای ایدئولوژیک و تاریخی، تفاوتهای قابل توجهی نیز دارند که بر نحوه عملکرد و تعاملات آنها با جامعه جهانی تأثیر میگذارد. در این مقاله به بررسی شباهتها و تفاوتهای این دو گروه خواهیم پرداخت.
شباهتها
۱. ایدئولوژی اسلامی
هر دو گروه بر اساس یک ایدئولوژی اسلامی سنی بنیادگرا شکل گرفتهاند. طالبان و هیئت تحریر شام هر دو به دنبال ایجاد یک حکومت اسلامی هستند که قوانین شریعت را به شدت اجرا کند. این شباهت ایدئولوژیک باعث شده است که هر دو گروه به عنوان نمایندگان اسلامگرایی افراطی در کشورهای خود شناخته شوند.
۲. استفاده از پرچم مشابه
پرچمهای این دو گروه نیز شباهت زیادی دارند. طالبان از پرچمی سفید با عبارت شهادتین به رنگ سیاه استفاده میکند، در حالی که هیئت تحریر شام نیز از پرچمی مشابه بهره میبرد. این شباهتها نشاندهنده ارتباطات ایدئولوژیک و نمادین میان این دو گروه است.
۳. روابط با القاعده
هر دو گروه دارای تاریخچهای از ارتباطات نزدیک با القاعده هستند. طالبان در دوران حکومت قبلی خود و همچنین پس از بازگشت به قدرت، همواره روابطی با این گروه تروریستی داشتهاند. هیئت تحریر شام نیز به عنوان یکی از زیرشاخههای القاعده شناخته میشود و رهبران آن سابقهای در همکاری با این سازمان دارند.
تفاوتها
۱. موقعیت سیاسی و نظامی
یکی از بزرگترین تفاوتهای میان این دو گروه، موقعیت سیاسی و نظامی آنهاست. طالبان پس از سالها جنگ و ناآرامی، در سال ۲۰۲۱ کنترل کامل افغانستان را به دست آوردند و به عنوان یک حکومت رسمی شناخته نمیشوند. در مقابل، هیئت تحریر شام هنوز نتوانسته است کنترل کامل سوریه را به دست آورد و تحت فشارهای نظامی متعددی قرار دارد.
۲. تعامل با جامعه جهانی
طالبان پس از تصرف افغانستان، به شدت مورد انزوا قرار گرفتند و هیچ کشوری حکومت آنها را به رسمیت نشناخته است. در حالی که هیئت تحریر شام تلاشهایی برای جلب حمایت بینالمللی انجام داده و از حمایت ترکیه برخوردار است. وزیر همکاریهای توسعه آلمان نیز اشاره کرده است که هیئت تحریر شام به دنبال حمایت خارجی است، در حالی که طالبان به وضوح ایدئولوژیک هستند و نیازی به حمایت خارجی احساس نمیکنند.
۳. سیاستهای داخلی
سیاستهای داخلی طالبان نسبت به سیاستهای هیئت تحریر شام متفاوت است. طالبان پس از بازگشت به قدرت، محدودیتهای شدیدی بر حقوق زنان وضع کردهاند و جامعه جهانی را نسبت به رفتارهای خود نگران کردهاند. برعکس، هیئت تحریر شام وعدههایی برای حفاظت از اقلیتها داده است و تلاش میکند تا تصویری مثبت از خود ارائه دهد تا از انزوا جلوگیری کند.
۴. اهداف نظامی و استراتژیها
در حالی که طالبان بیشتر بر روی تثبیت قدرت خود در افغانستان تمرکز دارد، هیئت تحریر شام همچنان در حال نبرد با نیروهای دولتی سوریه است و سعی دارد مناطق بیشتری را تحت کنترل خود بگیرد. این تفاوت در اهداف نظامی نشاندهنده رویکردهای متفاوت این دو گروه نسبت به جنگ و صلح است.
۵. واکنش به بحرانها
واکنش هر یک از این گروهها نسبت به بحرانها نیز متفاوت است. طالبان پس از تصرف کابل، با بحران انسانی مواجه شدند که ناشی از انزوای بینالمللی بود، در حالی که هیئت تحریر شام تلاش کرده است تا با استفاده از فرصتهای موجود، کنترل بیشتری بر مناطق تحت نفوذ خود داشته باشد.
نتیجهگیری
هیئت تحریر شام و طالبان افغانستان هر دو نمایندگان اسلامگرایی افراطی هستند که تحت شرایط مختلف تاریخی و سیاسی شکل گرفتهاند. با وجود شباهتهای ایدئولوژیک و نمادین، تفاوتهای قابل توجهی در موقعیت سیاسی، تعاملات بینالمللی، سیاستهای داخلی و اهداف نظامی آنها وجود دارد. بررسی این شباهتها و تفاوتها میتواند به تحلیل بهتر دینامیکهای منطقهای کمک کند و روشن سازد که چگونه این دو گروه میتوانند بر آینده کشورهای خود تأثیر بگذارند.
