در ظاهر امر، مهدی و طالبان در یک جنگ ناخواسته روبه رو هم قرار گرفتند؛ اما منافع مادی چون نصاحب و سهمخواهی از زغال سنگ بلخاب علت پنهان و انگیزۀ اصلی جنگ بود. امرالله صالح جنگ بلخاب را «قیام مردمی ضد طالبان» و برخی فعالان شبکههای اجتماعی آن را «یکسانسازی قومی» نامیدهاند [1] و جنگی که در آن «پرچم سفید در مقابل پرچم سفید به جنگ هم رفته است»[2]. طالبان مهدی را باغی و فرماننپذیری او را بغاوت خواندند و به این ترتیب مولوی مهدی در مقابل طالبان قرار گرفت. مولوی مهدی هیچگاه خود نگفت که از طالبان جدا شده و در مقابل امارت اسلامی قرار گرفته است. او در حین حال که از خواست شیعیان حرف میزند و از طرفی میگفت امارتی هستم و امارتی میمانم و امارتی میمیرم [3].
داوود ناجی در این باره گفت: «هیچ نیروی خارجی در بلخاب نرفت و مردم بلخاب در آمدن و تسلط امارت همکاری کردند و پرچم طالبان را در آنجا برافراشتند و حکم طالبان در آنجا نافذ بود پس حتی به تغبیر طالبان در آنجا هیچ بغاوتی سر نگرفته است»[4].
سید بلال احمد فاطمی درباره جنگ دو دیدگاه داشت، یکی، جنگ را لاشخوارهایی به راه انداختند که خودشان نتوانستند جنگی ترتیب دهند یا مقاومتی را تشکیل دهند، آنان از جبههگیری بین دو همسنگر حقپوشی کردند و امید داشتند که دامنۀ جنگ وسیعتر شود و اینها بتوانند از جنگ به نفع خود فایده بردارند؛ دیگری مشکل اصول طالبان بود. در امارت اسلامی اطاعت از امر امیر از اصول اساسی است و مشکل روی برکناری از ریاست استخبارات بامیان و دادن معینیت وزارت بود[5].
طالبان میخواستند بلخاب را بهعنوان نمونهای از سرکوب شورش به نمایش بگذارند؛ زیرا مسایل صلاحالدین ایوبی در قیصار، مولوی ظریف در کوهستانات و مخدوم عالم در دولتآباد لاینحل بود و آنها آهسته آهسته همین راهی را میرفتند که مولوی مهدی پیموده بود[6].
قبل از جنگ بلخاب یک تئوری ساده و ناپخته در فضای مجازی مطرح بود و آن این بود چه بخواهیم چه نخواهیم بلخاب تسحیر خواهد شد پس مهدی چرا تسلیم شود و همچنین اگر مهدی جنگ آغاز کند و دیگر نظامیان ناراضی از تاجیک و ازبک ناراضی در شمال با مهدی همراه خواهد شد و خیلی زود طالبان سقوط میکند؛ اما واقعیت این بود که جنگ مولوی مهدی با همسنگرانش بود و طالبان میخواستند او را از راه خودشان بردارند.
منابع
1.(افغانستان اینترنشنال، «بحث روز: جنگ طالبان با مولوی مهدی بر سر چیست»، ۲۵ ژوئن ۲۰۲۲، بازیابی ۲۱ جوزا ۱۴۰۳؛
2. همان؛
3.همان؛
4. همان؛
5.همان؛
6. تلویزیون بامیان، «مستند جنگ بلخاب، وخسارات بجا مانده از این جنگ»، ۱۶ ژوئیه ۲۰۲۲، جوزا ۱۴۰۳.
