بعد از مولوی مهدی بر بلخاب چه ‌گذشت؛ پیامدهای جنگ

آوارگی مردم

در جریان جنگ و فرار مردم از بلخاب، طالبان وسایط آوارگان شامل موتر و موترسایکل‌شان را به غنیمت گرفتند. آوارگان بیشتر از قریه‌های گلورز، دوشاخ، استوان، جرم، گوخ، جه، زو، سرخو بلاق و للندر بودند [1]. در روزهای جنگ و بعد از آن مردم ملکی و غیرنظامی به شهادت رسیدند که به طور نمونه به یک مورد آن اشاره می‌شود: در روز ۵ سرطان ۱۴۰۱ در سومین روز جنگ، نظامیان طالبان در چند قریه در اطراف ولسوالی به تلاشی خانه به خانه دست زدند و شماری از مردم ملکی و غیر نظامی را لت و کوب و تعدادی را تیرباران کردند. در قریه‌های بلخاب نیز بسیاری از مردم به شهادت رسیدند. همچنین در این روز سه نفر از باشندگان سادات بدون پرس‌وجو به شکل بی‌رحمانه‌ای در مقابل خانه‌های‌شان تیرباران شدند. همچنین در این روز ۹ نفر که ملکی بودند، به شهادت رسیدند [2]. هزاران غیرنظامی بلخابی که شامل زنان و کودکان می‌شدند، از ترس جنگ و تهاجم نظامیان طالبان خانه و زندگی خود را ترک کردند و به کوه‌ها و غارها پناه بردند. اوچا در ۱۶ سرطان ۱۴۰۱ در صفحه فیس‌بوک خود تعداد آوارگی بلخاب را 27 هزار نفر اعلام کرد و خبر دیگری نیز این آمار ۲۷ تا ۳۰ هزار اعلام کرده است[3]. در روزهای بعد از جنگ با اینکه نظامیان طالب در بلخاب کاهش یافته بود؛ اما شمار زیادی از مردم خانه‌های‌شان را به مقصد مزار شریف و کابل ترک کردند. طالبان رفتار خشونت‌باری با مردم داشتند به همین علت مردم به فکر ترک خانه و کاشانه خود افتادند. اکثر آوارگان در کوهپایه‌ها در وضعیت بد صحی و معیشتی به سر می‌برند و هیچ‌گونه امکاناتی ندارند؛ اما با این حال از ترس کشته شدن و همچنین توهین و تحقیر نظامیان طالب خواهان ماندن در کوه‌ها بودند. بسیاری از قریه‌ها خالی از سکنه شدند و آوارگان بدون مواد غذایی و پوشاک لازم در کوه‌ها به سر می‌بردند[4].

تاوان سخت مردم بلخاب بابت امیر جوان

تمام آوارگانی که در جریان جنگ به خاطر ترس از کشتن، بی‌ناموسی، آزار و اذیت به کوه‌ها و ولسوالی‌های اطراف پناه برده بودند، افراد مولوی مهدی پنداشته می‌شدند. به همین بهانه برخی از مسئولان و نظامیان طالب در بلخاب، موافق بازگشت آوارگان به خانه‌های‌شان از کوه‌ها و ولسوالی‌های اطراف نبودند و آنان را افراد مولوی مهدی می‌دانستند. برخی آوارگان بلخاب که در سرطان و اسد ۱۴۰۱ به بلخاب برمی‌گشتند، با توهین، تحقیر و لت و کوب نظامیان طالب مواجه می‌شدند و خواهان ترک بلخاب می‌شدند. با انعکاس این نوع عملکردهای طالبان در رسانه‌ها، آنان به آوارگان اجازۀ ورود و خروج از بلخاب را نمی‌دادند [5]. از آن زمان بود که طرفدار بودن و همکار بودن با مولوی مهدی یا جبهه مقاومت چون چماقی برای سر مردم بلخاب قرار گرفت که طالبان هر زمان به هر دلیل که می‌خواستند از آن به‌عنوان بهانه‌ای برای آزار و اذیت، دستگیری و کشتن افراد مخالف خودشان، مخالفان بلخابی‌های طرفدار خودشان استفاده می‌کردند. همچنین طالبان از این بهانه برای دور نگهداشتن و قطع کردن دسترسی مردم بلخاب به معادن بلخاب هم بهره می‌بردند. در طی دو سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ و امسال بارها طالبان افرادی از بلخاب به جرم همکاری با مولوی مهدی یا جبهه مقاومت بازداشت کرده‌اند. برای مثال پنج نفر از گلورز در ۱۵ و ۱۷ جوزا، دو نفر از قریه جه در ۱۶ جوزا، یک نفر از قریه دهنه از سوی استخبارات طالبان بازداشت شدند. در ثور ۱۴۰۳ نیز طالبان ۹ نفر را از بلخاب به اتهام فعالیت با جبهه مقاومت دستگیر کرده بودند. طالبان بازداشت‌ شده‌ها را مورد آزار و شکنجه قرار می‌دهند و با اقرار اجباری از آنان سلاح و مهمات می‌گیرند [6].

فراهم شدن زمینه برای غارت معادن بلخاب

در ۲۶ سرطان ۱۴۰۱ خورشیدی خبر کشته شدن مولوی مهدی در رسانه‌ها اعلام شد. روزهای پرالتهاب بلخاب تا خزان آن سال کم کم به خاموشی گراید و طالبان زمینه برای ورود شرکت‌ها برای بررسی و تحقیق معادن بلخاب فراهم آوردند. مردم تمام قریه‌های دارای معدن به شدت سرکوب شدند تا زمینه هیچ‌ گونه حق‌خواهی از معادن برای آنان باقی نماند. در اوایل زمستان معادن بلخاب دولتی اعلام شد و هرگونه استخراج مردم را ممنوع کردند و تمام معادن در اختیار گروه طالبان قرار گرفت. هر گونه اعتراض در این باره به شدت سرکوب شد [7]. در فاصله کوتاه و بعد از چند روز از این فرمان، مسئولیت انکشاف، پروسس، بهره‌داری و استخراج و تجارت زغال سنگ ولسوالی بلخاب را به شرکت دولتی انکشاف ملی واگذار شد[8]. به این ترتیب مسئله مولوی مهدی در فاصله چند ماه پایان داده شد تا زمینه بهره‌برداری از معادن فراهم شود و سرکوب‌ها و کشتارها چنان مردم را ترسانده باشد که توان حق‌خواهی و سهم‌خواهی از معادن را نداشته باشند.

منابع

1.تازه‌ها، «طالبان در بلخاب وسایط آوارگان را غنیمت گرفته‌اند»، ۲ ژوئیه ۲۰۲۲، بازیابی ۲۱ جوزا ۱۴۰۳؛
2. افغانستان مرکزی، «اخبار یکشنبه ۲۶ جون…»، ۲۶ ژوئن ۲۰۲۲، بازیابی ۱۰ سرطان ۱۴۰۳؛
3. افغانستان مرکزی. «باشندگان بلخاب در تلاش خانه‌های خود…»، ۱۲ ژوئیه ۲۰۲۲، بازیابی ۱۱ سرطان ۱۴۰۳؛
4. افغانستان مرکزی. «باشندگان بلخاب در تلاش خانه‌های خود…»، ۱۲ ژوئیه ۲۰۲۲، بازیابی ۱۱ سرطان ۱۴۰۳؛
5. افغانستان مرکزی، « اخبار ۱۵ جولای …»، ۱۶ ژوئیه ۲۰۲۲، بازیابی ۲ سرطان ۱۴۰۳؛
6. افغانستان مرکزی، «اخبار ۲۰ جوزا…»، ۹ ژوئن ۲۰۲۴، بازیابی ۲۲ جوزا ۱۴۰۳؛
7.سنترال افغانستان، «خبر تازه از ولسوالی بلخاب ولایت سرپل»، ۱۶ جنوری. ۲۰۲۳، بازیابی ۲۶ جدی ۱۴۰۳؛
8. انیس دیلی. « عواید زغال سنگ بلخاب به پروژه كانال قوش تیپه اختصاص يافت». ۱۶ ژانویه ۲۰۲۳. بازیابی ۱۰ حوت ۱۴۰۲؛